গৱেষণা পত্ৰ হৈছে এক প্ৰক্ৰিয়া-ভিত্তিক কাম, য’ত যিকোনো বিষয়ৰ ওপৰত গভীৰভাৱে অধ্যয়ন কৰি লিখিত ৰূপত ইয়াক উপস্থাপন কৰা হয়। সঠিক আৰু বৈজ্ঞানিকভাৱে লিখা গৱেষণা পত্ৰ এটা যিকোনো ক্ষেত্ৰত বিশেষ মূল্যবান। তলত গৱেষণা পত্ৰ লিখাৰ নিয়মবোৰ বিৱৰণসহ দিয়া হৈছে:
“গৱেষণা পত্ৰ লিখা হৈছে জ্ঞানৰ নতুন দিশ উন্মোচন কৰাৰ এক অপূৰ্ব প্ৰক্ৰিয়া।”
Table of Contents
১. বিষয় নিৰ্বাচন (Topic Selection)
গৱেষণা পত্ৰ লিখাৰ প্ৰথমটো পদক্ষেপ হৈছে যোগ্য বিষয় নিৰ্বাচন কৰা।
- নিজৰ আগ্ৰহ: এনে বিষয় বাছনি কৰক যি আপোনাৰ আগ্ৰহৰ লগত সম্পৰ্কিত।
- গৱেষণাৰ ক্ষেত্ৰ: বিষয়টো বিশেষভাৱে সমাজ, বিজ্ঞান, কলা বা অন্য ক্ষেত্ৰৰ সৈতে যুক্ত হ’ব লাগিব।
- উল্লেখযোগ্যতা: বিষয়টোৱে সময়োপযোগী আৰু গৱেষণাৰ ক্ষেত্ৰত নতুন তথ্য যোগাব পাৰিব লাগিব।
উদাহৰণ: পৰিৱেশ দূষণৰ প্ৰভাৱ, অসমীয়া সাহিত্যৰ এটি বিশেষ দিশ, ইন্টাৰনেটৰ প্ৰভাৱ আদিকে বিষয় হিচাপে বাছনি কৰিব পাৰি।
২. প্ৰস্তাৱনা লিখা (Writing the Research Proposal)
গৱেষণা পত্ৰ লিখাৰ আগতে এটি প্ৰস্তাৱনা লিখা প্ৰয়োজন। ইয়াত তলৰ বিষয়বোৰ সন্নিৱিষ্ট কৰিব লাগে-
- গৱেষণাৰ উদ্দেশ্য (Objective): গৱেষণাৰ মূল উদ্দেশ্য কি?
- গৱেষণাৰ গুৰুত্ব (Significance): বিষয়টোৰ গুৰুত্ব কেনে?
- পদ্ধতি (Methodology): গৱেষণাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিব লগা প্ৰক্ৰিয়া।
- ধাৰণা (Hypothesis): সম্ভাব্য অনুমান বা বিষয়টো কেনে হ’ব পাৰে।
৩. গৱেষণাৰ পদ্ধতি নিৰ্ধাৰণ (Methodology)
গৱেষণাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰিব লগা পদ্ধতিটো সঠিকভাৱে নিৰ্ধাৰণ কৰিব লাগে।
- প্ৰাথমিক তথ্য (Primary Data): সাক্ষাৎকাৰ, সৰ্বেক্ষণ, পৰীক্ষা আদিৰ জৰিয়তে সংগ্ৰহ কৰা তথ্য।
- গৌণ তথ্য (Secondary Data): পুথি, জাৰ্নেল, গৱেষণাপত্ৰ, ইন্টাৰনেট আদিৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰা তথ্য।
- গৱেষণাৰ প্ৰকৃতি: গৱেষণাটো কিছুমান ক্ষেত্ৰত পৰীক্ষামূলক (Experimental) বা বৰ্ণনামূলক (Descriptive) হ’ব পাৰে।
উদাহৰণ: এজন সমাজ বিজ্ঞানীয়ে এটা বিষয়ত গৱেষণা কৰাৰ সময়ত সাক্ষাৎকাৰৰ পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে।
৪. গৱেষণা পত্ৰৰ গঠন (Structure of Research Paper)
গৱেষণা পত্ৰ লিখাৰ সময়ত এক নিৰ্দিষ্ট গঠন অনুসৰণ কৰিব লাগে। সাধাৰণতে গৱেষণা পত্ৰৰ গঠন তলৰ দৰে হয়-
ক) শিৰোনাম (Title):
গৱেষণাৰ বিষয়টোক সঁচাকৈ প্ৰতিফলিত কৰিবলগীয়া স্পষ্ট শিৰোনাম বাছনি কৰিব লাগে।
উদাহৰণ: “অসমত বায়ু দূষণৰ প্ৰভাৱঃ এটা গৱেষণা”।
খ) চুটি পৰিচয় (Abstract):
চুটি পৰিচয় হৈছে গোটেই গৱেষণা পত্ৰৰ এটা সাৰাংশ। সাধাৰণতে ২০০-৩০০ শব্দৰ ভিতৰত এই অংশটো লিখা হয়। ইয়াত তলৰ বিষয়বোৰ উল্লেখ কৰিব লাগে-
- গৱেষণাৰ উদ্দেশ্য
- ব্যৱহৃত পদ্ধতি
- মুখ্য তথ্য আৰু পৰিসংখ্যান
- গৱেষণাৰ ফলাফল
গ) ভূমিকা (Introduction):
ভূমিকা অংশত তলৰ বিষয়বোৰ উল্লেখ কৰিব লাগে-
- বিষয়টোৰ পটভূমি
- গৱেষণাৰ গুৰুত্ব আৰু উদ্দেশ্য
- গৱেষণাৰ ক্ষেত্ৰৰ চমু পৰিচয়
ঘ) গৱেষণাৰ পদ্ধতি (Research Methodology):
গৱেষণাৰ বাবে ব্যৱহৃত তথ্য সংগ্ৰহৰ পদ্ধতি আৰু কাৰ্যপদ্ধতিৰ বিষয়ে ইয়াত লিখিব লাগে।
ঙ) তথ্য আৰু পৰ্যালোচনা (Data & Analysis):
গৱেষণাৰ সময়ত সংগ্ৰহ কৰা তথ্যসমূহ আৰু সেইবোৰৰ পৰিসংখ্যানগত পৰ্যালোচনা এই অংশত কৰা হয়।
উদাহৰণ: সৰ্বেক্ষণৰ তথ্যটো গ্ৰাফ, টেবুল আকাৰত উপস্থাপন কৰিব পাৰে।
চ) গৱেষণাৰ ফলাফল (Findings):
গৱেষণাৰ জৰিয়তে লাভ কৰা মুখ্য ফলাফলবোৰ উল্লেখ কৰিব লাগে।
ছ) উপসংহাৰ (Conclusion):
উপসংহাৰত তলৰ বিষয়বোৰ উল্লেখ কৰিব লাগে-
- গৱেষণাৰ মূল কথাবোৰৰ চমু আলোচনা
- প্ৰাপ্ত তথ্যৰ ভিত্তিত কোনো সিদ্ধান্ত
- পৰৱৰ্তী গৱেষণাৰ বাবে পৰামৰ্শ
জ) তথ্যৰ উৎস (References):
গৱেষণা লিখাৰ সময়ত ব্যৱহৃত সকলো তথ্যৰ উৎস উল্লেখ কৰিব লাগে। ই পঢ়োতাক তথ্যৰ সঠিকতাৰ প্ৰমাণ দিব।
- বুক্স আৰু জাৰ্নেল: লেখকৰ নাম, শিৰোনাম, প্ৰকাশক।
- ইন্টাৰনেট উৎস: URL, তাং।
৫. ভাষা আৰু শৈলী (Language and Style)
গৱেষণা পত্ৰ লিখাৰ সময়ত ভাষা আৰু শৈলী সৰল, স্পষ্ট আৰু বৈজ্ঞানিক হ’ব লাগিব।
- প্ৰকৃত তথ্য: কেবল তথ্যভিত্তিক তথ্য আৰু যুক্তি দিয়া উচিত।
- নিশ্চিততা: তথ্যবোৰৰ প্ৰমাণ সম্বলিত হ’ব লাগিব।
- আন্তৰ্জাতিক শৈলী: লিখাৰ সময়ত APA, MLA আদিৰ দৰে শৈলী অনুসৰণ কৰিব লাগে।
৬. তথ্যৰ পৰীক্ষা (Data Verification)
গৱেষণা পত্ৰ পুৰা হোৱাৰ পিছত সংগ্ৰহ কৰা তথ্যবোৰ আৰু লিখাৰ ভূল-চুক পৰীক্ষা কৰা অত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ।
- বানান পৰীক্ষা
- তথ্য আৰু গৱেষণাৰ প্ৰমাণৰ সঠিকতা পৰীক্ষা
- তথ্যবোৰৰ শুদ্ধ উপস্থাপন
গৱেষণা পত্ৰ লিখা এক পৰিপাটি প্ৰক্ৰিয়া। গৱেষণাৰ বিষয়বস্তু, পদ্ধতি আৰু উপস্থাপন সঠিকভাৱে কৰিলে এই পত্ৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ নথি হিচাপে বিবেচিত হয়। সেয়েহে, গৱেষণাৰ প্ৰতিটো ধাপ মনোযোগেৰে সম্পূৰ্ণ কৰা উচিত।